Ook een hekel aan bezuinigingen die de economische neergang op korte termijn
alleen maar versterken? De oplossing ligt voor het oprapen: verhoog de
pensioenleeftijd naar 75 jaar. Als bonus wordt een deel van de
vergrijzingstijdbom opgelost.
Gedwongen door de eurocrisis, kunnen Nederlanders in de komende jaren veel
bezuinigingsmaatregelen verwachten die de koopkracht onder druk zetten.
Schrale troost daarbij is dat dit ook geldt voor de meeste andere
Europeanen. En met wat vertraging geldt het ook voor de Britten (die zich
nooit als Europeaan hebben beschouwd en dit ook nimmer zullen), de
Amerikanen (zodra stimuleren niet meer betaalbaar blijkt) en de Japanners.
Bezuinigen essentieel, maar mogelijk fataal
Ik behoor ontegenzeggelijk tot de school die de “tering naar de nering” wil
zetten. Maar ook ik erken dat een neerwaartse spiraal in gang wordt gezet,
als alle belangrijke economieën tegelijkertijd bezuinigen.
Natuurlijk moeten we de gelegenheid grijpen om overheidsuitgaven te beperken,
liefst zonder de economie schade toe te brengen. Ontwikkelingshulp, kunst en
cultuur zijn typische voorbeelden waar burgers zelf kunnen bepalen wat ze
ervoor over hebben. Deze zaken hoeven niet op de rijksbegroting te drukken.
Wereldverbeteraars en de culturele bovenlaag binnen het NRC-lezerssegment
kunnen helemaal los, door vrijwillig een groter deel van hun vermogen en
verdiensten te doneren. Een nog hogere eigenwaarde krijgen ze daarbij
cadeau, terwijl ze vol walging mogen neerkijken op de egoïstische
cultuurbarbaren in de lagere segmenten in de samenleving.
Helaas is er niet zoveel laaghangend fruit en werken veel andere
bezuinigingsmaatregelen averechts, tenminste op de korte termijn.
Wanneer mensen vrezen hun baan kwijt te raken, of anderszins inkomensverlies
dreigen te lopen, gaat de hand op de knip. Bedrijven en winkels verkopen
minder, fabrieken produceren minder en werknemers worden ontslagen. De
negatieve spiraal werkt dan op volle toeren.
Oplossing binnen handbereik
Het staat buiten kijf dat structurele maatregelen vereist zijn om de
Nederlandse economie te versterken voor de lange termijn. Zoals een
geleidelijk afschaffing van de hypotheekrenteaftrek (en huurwaardeforfait en
huursubsidies), liefst als opmaat naar een vlaktaks (35 procent
inkomstenbelasting voor iedereen). Of een versoepeling van het ontslagrecht.
De eenvoudigste maatregel is echter de verhoging van de pensioenleeftijd,
waarbij het mij niet zozeer verbaast dat dit met vertraging gebeurt, maar
dat het slechts naar 66 of 67 jaar gaat. Gezien de toegenomen
levensverwachting en sterk verbeterde gezondheid, zou 75 jaar veel meer voor
de hand liggen.
Dit helpt niet alleen aan de opbrengstenkant - meer werkenden genereren hogere
belastingsopbrengsten - maar ook aan de uitgavenzijde (minder AOW). Bovenal
is dit een essentieel wapen tegen de vergrijzing, die zonder actie
resulteert in een tekort in het aantal werkenden en een onhoudbare stijging
van zorgkosten.
Afbouwen met lager loon
Enkele details moeten we nog regelen. In de praktijk werken maar weinig
Nederlanders tot hun 65ste. Met het later ingaan van de AOW zullen sommigen
wel moeten, maar dit is de helft van het verhaal.
Veel werkgevers staan namelijk niet te springen op zeer dure en soms
uitgebluste werknemers. Het onderliggend probleem – een lage productiviteit
tegenover hoge kosten – moet worden aangepakt.
Wellicht dat een trapsgewijze combinatie van loonsverlaging en
arbeidstijdverkorting een oplossing biedt. Bijvoorbeeld: 40 uur per week tot
65 jaar, 30 uur tot 70 jaar en 20 uur tot 75 jaar. Tegelijkertijd 10 procent
verlaging van het uurloon van 60 tot 65 jaar, 20 procent tot 70 jaar en 30
procent tot 75 jaar.
Hiermee worden ouderen niet alleen aantrekkelijker voor werkgevers, maar
blijven ze ook langer maatschappelijk betrokken en kunnen actief bijdragen;
werken hoeft geen straf te zijn. Veel ouderen zullen een forse daling in
netto-inkomen prima kunnen absorberen, aangezien de kinderen het huis uit
zijn en de hypotheek al grotendeels is afgelost.
Impopulair
Een andere zaak is dat het irreëel is om mensen tot hun 75ste jaar fysiek
zware arbeid te laten verrichten, of te verwachten dat een stratenmaker
vanaf zijn 60ste een glansrijke carrière opbouwt als accountant of bioloog.
Hiervoor zijn regels denkbaar als een maximum van 40 jaar werkzaam in fysiek
zware beroepen, alvorens recht te hebben op AOW.
Net als alle structurele maatregelen zijn bovenstaande suggesties impopulair
en lijken ze politiek onhaalbaar. Maar niet getreurd: de eurocrisis,
wereldwijde concurrentie en vergrijzing zullen ervoor zorgen dat ze
uiteindelijk toch gebeuren, al is het na jaren van nodeloos en kostbaar
uitstel.
Werk of leef sober
Voor diegenen die nu al weten dat ze geen zin hebben op bejaarde leeftijd
actief aan het arbeidsproces deel te nemen voor veel minder geld, resteert
een oplossing. Zorg ervoor dat u zo snel mogelijk financieel onafhankelijk
wordt, door veel te sparen en sober te leven.
Beleg een, met de tijd afnemend deel, van je spaartegoed in kostenefficiënte
beleggingsfondsen (trackers), of bouw zelf een breed gespreide
beleggingsportefeuille op, zodra je voldoende beleggingskennis hebt
vergaard.
Mochten de beleggingsresultaten onverhoopt zwaar tegenvallen, heb ik goed
nieuws. Je kunt dan ook na je 65ste gewoon doorgaan met de sobere
levensstijl. Dat ben je immers al gewend.
Errol Keyner is adjunct-directeur bij de Vereniging
van Effectenbezitters (VEB), maar schrijft dit artikel op
persoonlijke titel.
Lees ook:
Meer analyses van Errol Keyner
Volg de markten op Z24 Beurs
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl